Duurzame inzetbaarheid in een 24/7 economie

In Nederland werken 1,3 miljoen mensen soms of regelmatig in de nacht. Vooral in de zorg, productie of logistiek. De kans op een slechte balans tussen werk en privé is bij mensen die in de nacht werken meer dan 2,5 keer zo groot dan bij medewerkers die overdag werken. Onregelmatige werktijden vergroten het risico op diabetes type 2, overgewicht, hart- en vaatziekten en slaapproblemen. Ook het prestatievermogen vermindert:18 uur wakker zijn, staat gelijk aan het effect van 0,5 promille alcohol (twee glazen alcohol). Het eigen functioneren wordt overschat en het gedrag risicovoller, waardoor de kans op fouten en ongelukken op de werkvloer toeneemt. 

Geen weg terug

Onregelmatig werken is een mismatch met het natuurlijke ritme van slapen, eten en (sociaal) actief zijn. Zo is slaap cruciaal voor de fysieke en mentale gezondheid en is slaaptekort bij onregelmatig werk onontkoombaar. Toch werken we dus op grote schaal onregelmatig en in de nacht. Een weg terug lijkt er in de huidige 24-uurseconomie ook niet meer te zijn.

Data en inzicht

Veel werkgevers zoeken de oplossing in kortlopende en eenmalige initiatieven, zoals een vitaliteitsweek of een stoppen-met-roken-cursus. Die maken echter niet het verschil. Een visie op vitaliteit en een structurele investering in gezondheid, veiligheid en welzijn van medewerkers zijn noodzakelijk. Maar welke investeringen hebben effect? Dat weten werkgevers pas als ze de impact kennen van het onregelmatig werken. Veel bedrijven verzamelen informatie, zoals werk- en rusttijden, verzuimcijfers, personeelssamenstellingen en man/vrouw-verhouding, maar slechts weinig bedrijven combineren deze data om tot een overkoepelend inzicht te komen. 

Integrale benadering 

Duurzame inzetbaarheid vraagt om een integrale benadering met activiteiten, trainingen en interventies op het niveau van zowel medewerker als werkgever. Medewerkers hebben zelf invloed op een goede inspanningsbalans door hun arbeidsbelasting te managen en te zorgen voor voldoende ontspanning en herstel. De werkgever heeft echter ook invloed op deze inspanningsbalans door de inspanning niet nodeloos groot te maken en voldoende gelegenheid te bieden voor herstel, bijvoorbeeld door middel van verantwoorde werkroosters en ondersteunende faciliteiten. Daarnaast heeft de organisatie een belangrijk aandeel in de mentale belastbaarheid van medewerkers door te zorgen voor zinvol werk, te investeren in opleidingen en ontwikkeling en te zorgen voor voldoende sociale verbinding. 

Hoe werkt dat in de praktijk? 

Inmiddels is dit niet alleen maar theorie. Bij een groot aantal 24/7-bedrijven is deze integrale benadering in de afgelopen twee decennia in de praktijk getoetst. Vele duizenden medewerkers zijn in die periode geïnformeerd en geactiveerd tijdens leefstijltrainingen. Hierin wordt uitleg gegeven over de fysieke en mentale gevolgen van onregelmatig werk en worden effectieve coping strategieën (tips en trucs) aangereikt.

De nadruk ligt op het individu: wat kan de medewerker zelf doen om de negatieve effecten van onregelmatig werk te ondervangen, op het gebied van slapen, eten, bewegen en herstel. Medewerkers gaan vervolgens aan de slag met een persoonlijk doel, bijvoorbeeld aanpassing van het eetpatroon tijdens de nachtdienst, en ervaren zelf de eerste successen daarvan. De alertheid neemt toe tijdens de dienst en na afloop slapen zij langer en beter. Deze resultaten worden robuuster wanneer medewerkers een aantal weken individueel begeleid worden door een diëtist, om ervoor te zorgen dat de verandering in (eet)gedrag ook beklijft. Zelfs precursors van gezondheidsklachten, zoals verhoogde (pre diabetische) bloedsuikerwaarden, kunnen worden genormaliseerd als resultaat van een dergelijke interventie. 

Wat kunt u doen als werkgever?

De extra arbeidsbelasting bij onregelmatig werk en het feit dat de onderliggende oorzaak niet kan worden weggenomen, vraagt om een andere benadering. De focus dient te liggen op het motiveren van medewerkers om vitale leefgewoontes te ontwikkelen. Juist vanwege de verschillen in dag en nacht is het belangrijk dat er niet uitgegaan wordt van aannames, maar dat er goed gemonitord en gemeten wordt. Want daar ontbreekt het in de regel aan: het gebruik van data om resultaten te meten. Medewerkers moeten inzicht hebben in de voordelen voor hun eigen gezondheid en werkgevers willen zien wat hen dat weer oplevert.

Stop met kortlopende en eenmalige initiatieven. Zorg voor een duidelijke visie en beleid. Spreek KPI’s af om te kunnen monitoren en meten. Begin met integreren van een duurzaam en effectief programma gericht op het verminderen van gezondheidsrisico’s en verzuim door te werken aan leefstijl, (vitaal) leiderschap en teambuilding. Zorg dat er inzicht komt in de individuele verschillen en data over onder andere verzuimoorzaken en verloop.
Wat doet u om uw medewerkers duurzaam inzetbaar te houden in de hedendaagse 24/7-economie? Hoe meet u dit en hoe zorgt u dat investeringen in vitaliteit wel lonen?