Veilig werken is mensenwerk: een holistische benadering

July 23, 2025 3 minuten

Veilig werken is mensenwerk: een holistische benadering

Het nieuws van de Arbeidsinspectie over meer bedrijfsongevallen benadrukt een ongemakkelijke waarheid: veilig werken is mensenwerk. Menselijke factoren zoals vermoeidheid, communicatie, leefstijl en herstelvermogen moeten integraal onderdeel zijn van veiligheidsbeleid.

Key Takeaways

Een holistische benadering van veiligheid, die zowel menselijke als procedurele factoren omvat, is essentieel voor het creëren van een effectieve en duurzame veiligheidsomgeving.
Door gedragsdata te verzamelen en te analyseren, kunnen veiligheidsrisico’s tijdig worden herkend en voorkomen.
Open communicatie over belastbaarheid versterkt veiligheid en stimuleert een lerende werkcultuur.

Vermoeidheid als risicofactor

In veiligheidsmanagement ligt vaak een sterke nadruk op het ontwikkelen en implementeren van heldere regels, voorschriften en controlemechanismen. Begrijpelijk, want regels zorgen voor duidelijkheid, houvast en uniformiteit. Maar veiligheid gaat verder dan compliance en het strikt naleven van álle veiligheidsrichtlijnen en protocollen. Binnen veiligheidsmanagement bestaat daarom een gespecialiseerde benadering in de vorm van Fatigue Risk Management (FRM). Deze aanpak erkent expliciet dat vermoeidheid, een significante risicofactor is voor ongevallen op de werkplek. Met name bij onregelmatige werktijden, zoals in ploegen- en wisselende diensten, leidt vermoeidheid tot verminderde cognitieve functies, wat de kans op fouten en incidenten verhoogt.

Centraal binnen FRM staat daarom het inzicht dat compliance doesn't mean safe—simpelweg voldoen aan de regels garandeert niet automatisch veiligheid. Uiteindelijk hangt het af van de mate waarin mensen die regels onder wisselende omstandigheden adequaat kunnen toepassen. Juist vanwege deze dynamiek en individuele verschillen zijn gedragsmatige en functionele data essentieel om veiligheidsrisico's realistisch en praktisch in kaart te brengen.

Hier schuilt een onderbelichte factor: het gedrag en de conditie van medewerkers. Mensen zijn geen machines. Zelfs gemotiveerde, goed opgeleide en ervaren werknemers maken soms fouten of missen cruciale signalen. Vermoeidheid, concentratieverlies of verminderde alertheid kunnen zelfs de meest betrouwbare medewerkers kwetsbaar maken voor incidenten, ondanks volledige naleving van regels en voorschriften.

Gedragsmatige en functionele data

Traditionele veiligheidsbenaderingen kunnen worden aangevuld met het verzamelen en analyseren van gedragsmatige en functionele data. Het helpt om verborgen patronen te identificeren die veiligheidsrisico’s verhogen. Te vaak worden veiligheidsrisico's beoordeeld op basis van theoretische aannames, zonder voldoende kennis te nemen over de realiteit van het dagelijks werk. Echte veiligheidsrisico's manifesteren zich niet in procedures, maar in de praktijk.

Door systematisch inzicht te krijgen in zaken als slaaptekort, vermoeidheid en herstelvermogen kan worden voorspeld wanneer en waarom de menselijke factor veiligheidsrisico's verhoogt. Hierdoor kunnen proactief maatregelen worden getroffen, lang vóórdat incidenten zich voordoen.

Communicatie en cultuur

Een cultuur van open communicatie en dialoog is cruciaal voor een veilige werkomgeving. Medewerkers moeten zich vrij voelen om hun vermoeidheid en andere zorgen te uiten zonder angst voor repercussies. Dit bevordert een proactieve benadering van veiligheid, waarbij problemen worden aangepakt voordat ze leiden tot incidenten. Het creëren van een cultuur waarin mensen centraal staan, kan het verschil maken tussen naleving van regels en daadwerkelijke veiligheid.

Leefstijl en herstelvermogen

Leefstijlkeuzes en herstelvermogen spelen ook een belangrijke rol in de veiligheid op de werkplek. Gezonde leefstijlkeuzes, zoals voldoende slaap, regelmatige lichaamsbeweging en goede voeding, kunnen het herstelvermogen van medewerkers verbeteren en hun alertheid en prestaties verhogen. Het is belangrijk dat organisaties deze aspecten integreren in hun veiligheidsmanagementstrategieën.

Conclusie

Een holistische benadering van veiligheid, die zowel menselijke als procedurele factoren omvat, is essentieel voor het creëren van een effectieve en duurzame veiligheidsomgeving. Door de rol van menselijke beperkingen en mogelijkheden te erkennen, kunnen we de veiligheid op de werkplek aanzienlijk verbeteren. Veiligheid is niet alleen een kwestie van regels en protocollen; het is een kwestie van mensen. En het zijn de mensen die uiteindelijk het verschil maken tussen compliance en daadwerkelijke veiligheid.